عزاداری امام حسین(ع) یک استثناء است/ نقدی بر توسعه ایام سوگواری

از مجموع روايات و همچنین سيره و سنت پیامبر(ص) و ائمه(ع) برداشت می‌شود که در شرع اسلام، عزاداری و برپایی مجلس سوگواری برای شخص متوفی فقط سه روز مطلوب است نه بيشتر؛ بلکه این احتمال قوی است که استمرار عزاداری بیشتر از سه روز ناپسند نیز باشد. بر این اساس شيخ طوسی در المبسوط کراهت عزاداری بیشتر از سه روز را اجماعی می‌داند.(المبسوط في فقه الإمامية، ج١، ص۱۸۹)
البته این موضوع استثنایی نیز دارد و آن عزاداری برای امام حسین(ع) است. از امام صادق روایت شده: «كُلُّ الْجَزَعِ‏ وَ الْبُكَاءِ مَكْرُوهٌ سِوَى الْجَزَعِ وَ الْبُكَاءِ عَلَى الْحُسَيْنِ‏، عَلَيْهِ السَّلَامُ؛ یعنی همه عزاداری‌ها و گریستن‌ها ناپسند است مگر عزاداری و گریستن برای امام حسین(ع).»
(شیخ طوسى، امالی، ص۱۶۲
همچنین بنگرید روایت مشابهی را در: ابن قولويه قمی، كامل الزيارات، ص۱۰۰.)
اما در روزگار کنونی گستره این استثناء بسیار بیشتر شده است و شامل حال همه اهل‌بیت(ع) و امام‌زادگان و حتی علما و شخصیت‌هایی همچون امام خمینی نیز شده است.
به نظر می‌رسد عزاداری از یک وظیفه خاص در قبال شهادت امام حسین(ع) به یک تکلیف در برابر همه اولیای الهی تبدیل شده است، آن‌گونه که ترک عزاداری در سالگرد وفات آنها، بی‌احترامی و هتک حرمت آنها جلوه می‌کند.
در نگاه عمومیِ شیعیان، تعظیم و بزرگداشت شخصیت‌های دینی و بهره‌گیری معنوی از زندگی آنها متوقف به برپایی مجلس سوگواری برای آنها است.
در سال‌های اخیر صدا و سیما و رسانه‌های رسمی کشور نیز این نگاه را پررنگ‌ می‌کنند و قطع برنامه‌های شاد تلویزیون و پخش‌ عزاداری برای حضرت زینب و معصومه(س) جزئی از سیاست‌های مذهبی صدا و سیما شده است. برای آن‌که عزاداری این ایام نیز توجیه‌پذیر باشد فعلا عنوان “وفات شهادت‌گونه” برای این مناسبت‌ها انتخاب شده است، شاید در سال‌های آینده عنوان “شهادت” به صورت کامل جای عنوان “وفات” بنشیند.
این درحالی است که نه از نحوه وفات حضرت زینب(ص) اطلاعات تاریخی اطمینان‌آوری وجود دارد و نه از مکان دفن ایشان.(بسیاری از علما ایشان را مدفون در بقیع می‌دانند)
به هر حال هم‌اکنون عزاداری جزء غالب مناسک دینی شیعه شده است و بر هر امر دیگر دینی اولویت دارد.
اما این موضوع به غیر از این‌که موجب لاغر و کمرنگ شدن سایر مناسک دینی می‌شود، تبعاتی نیز برای کلیّت گفتمان تشیع دارد.
امروز اقشار عادی مردم و حتی بسیاری از مذهبی‌ها، قادر به همراهی با تمام ایام عزاداری نیستند و از آنجا که به واسطه رسانه‌های رسمی، این ایام جزئی از مناسبت‌های مذهبی شده‌اند، سوگوار نبودن مردم و نداشتن حس عزاداری، بی‌اعتنایی به گفتمان مذهبی شیعه جلوه می‌کند.
……………

جدیدترین یادداشت‌ها را در کانال تلگرامی دنبال کنید:

telegram.me/azadpajooh

……………………

https://twitter.com/mahdimasaeli

https://www.instagram.com/mahdi_masa